Ons zenuwstelsel en stress
Stress, hoe kom je er aan? Hoe kom je er vanaf!?
Ons autonome zenuwstelsel (AZS), de naam zegt het eigenlijk al, het werkt autonoom en dat betekent op zichzelf staand. We hebben er niet direct invloed op. Het zorgt voor allerlei functies zoals ademhaling, hartslag, bloedcirculatie, spijsvertering, immuunsysteem, spieren. Ons AZS heeft 2 standen. Beide standen zijn nuttig, maar moeten wel evenwichtig samenwerken.
Alle lichaamsfuncties en organen die zorgen voor actie en arbeid worden gestimuleerd
Soms noemen we dit ook Stress |
Alle lichaamsfuncties en organen die zorgen voor rust en herstel worden gestimuleerd
Soms noemen we dit ook Pret of ontsPan |
Als het AZS in balans is dan werken sympathisch en parasympathisch, ofwel stress en pret, ofwel alert/actief en rust/herstel met elkaar in balans samen.
Wat is balans eigenlijk? Ons AZS in balans
Kenmerkend voor een zenuwstelsel in balans, is dat de activatie binnen een bandbreedte blijft.
- Ik ben open naar mezelf en naar anderen toe
- Nieuwsgierig
- Ik ben beschikbaar om contact te maken
- Ik voel me flexibel in de situatie waar ik in ben
- Ik heb een gevoel van competent zijn
- Ik ben ontspannen en toch alert
- Ik ben op de situatie gepast reactief
- Ik ben in staat om een prestatie te leveren
- Emotioneel voel ik me stabiel ( ik reageer met een emotie die past bij de situatie die zich in het hier en nu voordoet)
- Ik heb keuzes en opties en weet die in te zetten en te gebruiken
- Ik kan om hulp vragen als dat nodig is
- Symptomen die ik heb zijn niet weg ik kan ze hanteren (dus ik kan ook kiezen iets niet te doen als symptomen te erg zijn)
- Ik herken wanneer ik uit balans ben en weet welke tools ik kan gebruiken om weer in balans te komen.
- Ik ben present “aanwezig”
- Ik heb een houding van progressie en niet van perfectie!
Wat gebeurt er bij stress en wat zijn de symptomen? Ons zenuwstelsel uit balans
Bij een zenuwstelsel dat stress ervaart, zijn er twee mogelijkheden.
- Er is overactivatie, energie vast op AAN
de fight-flight, het gedeelte boven de lijn in de afbeelding hieronder - Er is onderactivatie, rustknop vast op UIT
de freeze, het gedeelte onder de lijn in de afbeelding hieronder
Energieknop vast op “AAN”
Symptomen: Angstig, hyperactief, niet kunnen ontspannen, rusteloos, snel schrikken/angstig, moodswings, chronische klachten, slapeloos, woede/irritatie, problemen met de spijsvertering, grenzeloosheid.
Rustknop vast op “UIT”
Symptomen: Depressie, afgevlakte gevoelens, lustloosheid, emotioneel overstromen, je niet verbonden voelen, niet “echt” aanwezig zijn
In de praktijk: de reactie van het AZS op gevaar is gezond! We hebben het nodig om alarmbellen af te laten gaan als er daadwerkelijk iets aan de hand is waar we op moeten reageren. Denk aan een auto die bij een zebrapad doorrijdt terwijl jij er net op stapt, een brand die uitbreekt, iemand die je geweld wil aandoen. Allemaal situaties waarin het goed en functioneel is dat je zenuwstelsel reageert met ‘er is gevaar en ik moet in actie komen’-reacties. Echter, als het gevaar geweken is, dan moet er een seintje komen dat alles weer in orde is.
Dat seintje wordt gegeven doordat het denk-brein (neo-cortex) de regie weer overneemt, en er ontspanningsstoffen worden aangemaakt. Dit mechnisme is oer-oud. En dit mechanisme is niet echt gebouwd voor de maatschappij waarin we leven, waarin we onevenredig vaak gevaarprikkels krijgen die vervolgens weer gereguleerd moeten worden. Er zijn in onze maatschappij erg veel gevaarprikkels die meer van sociaal-emotionele aard zijn dan van daadwerkelijk levensbedreigende aard. En zo wordt het systeem overbelast omdat het te vaak geactiveerd wordt. De effecten hiervan zijn dat mensen de activatie niet meer gekalmeerd krijgen of juist helemaal niet meer geactiveerd raken. Ze blijven steken in de overarrousal of de onderarrousal.
Wat te doen?
- Het is belangrijk om bij jezelf en kinderen de kwaliteit van het zenuwstelsel om te kalmeren in stand te houden. Dit doe je door geregeld stil te staan bij leuke, fijne, ontspannende, plezierige activiteiten en de gevoelens die dit oproept. Het hebben van een leuk leven dus eigenlijk. Dat is het recept om je zenuwstelsel in balans te houden!
- Als er iets acuut heftigs gebeurd, dan is het prima dat het zenuwstelsel daar evenredig acuut en heftig op reageert. En vervolgens is het zaak, als het gevaar geweken is, het ontspannende gedeelte van het zenuwstelsel bewust en actief weer aan te zetten (kinderen doen dit als ze jong zijn nog van nature maar leren dat helaas na verloop van tijd af). Gillen, geiten lol hebben, dansen, springen en knuffelen zijn hele prima activiteiten hiervoor!